INFOMAYA

Le u Presidentei le molay Codhey tu k’ubaj u Informei u meyaj

2021-02-25

Tu noj kaajil Jo’, u lu’umil Yucatán, 25 ti’ febrero tu ja’abil 2021

Táan le u x-noj k’abil Jala’chil, María Fritz Sierra, le u presidentei le  Tribunal Superior ti Justicia Ricardo Ávila Heredia, le u presidentei le Comisióni’ Derechos humanos ti’al Yucatán Miguel Oscar Sabido Santana, táakpaj táan le u Plenoi le LXII legislatura u k’ub u informei u meyajil u jabil 2020.

le u Jolpo’opil CODHEY tu tsolaj,  tu ja’abil 2020 tu  k’amo’ob 2,679 solicitudes ti’al xaak’alil, ku ya’alale’ waxakjunp’éel sáansamal, 1,367 yaan ba’al u yil yéetel le ba’ax ku xak’altik le molayilob, le u ts’ookobo chéen ti’al túuxta’al ti’ u láak’ molayil u sáasilkuntej
beey xan, tu tusbeelatj ka beetak 202 nu’ukbesajil kalanil medidas cautelares ti’ 58 molayilob Jala’achil, 99 aceptartabi, 31 ma’, 72 junp’éelele maj núukabi, chéen 49% aceptartab beyo

le óolal Sabido Santana tu tsolaj, beetab 12 u tak polil táan FGE tu yóolal ku tukulta’al ku pech’ óoltal u páajtalil kajnáal yéetel loobil

Le u molay CODHEY táakpaj u ch’úuktik ma’ u pech’ óoltal mix máak ichil kamp’eel marchas, óoxp’éel jo’olintab tumeen u múuch’kabil kaaj yéetel sindicatos, óoxten bino’ob u yilo’ob bix u beeta’al le meyajil ku beetal ti’ le filtros sanitarios yéetel le retenes ku je’ik le SSP, wa tumeen policias municipales tu jejeláas bejil u noj kaajil Jo’ yéetel wa je’e ba’ax méek’tankaajile tu yóolal u kalanil covid 19.

Táakpajo’ob xan bey observadores ichil le procesos ti’al le consultas ti’ máasewáal kaajo’ob ikil u beetal le proyecto tren maya

le u Presidentei le Comisionob tu ya’alaj, ilab 62 autoridades ku seen pech’ óoltiko’ob kajnáalo’ob, leti’e u molayil kalanil SSP ku máan tanil ku ts’o’okole, FGE,  u molay kaláantik mejen paalal, PROMEDEFA, Secretariai ts’aakankil, u Ayuntamiento Kanasin, Celestun, Jo’,Progreso yéetel Valladolid ku seen topiko’ob kaaj.

 

Ichil u ja’abil 2020 tu beetajo’ob 30 tusbeelil meyaj wa recomendaciones ti’al u túuxtal ti’ 20 molayilo’ob Jala’achil, 13 ti’ SSP, 3 ti’ le u Presidentei municipal Uman, 2 ti’ Izamal yéetel ka’ap’eel ti’ FGE

Le Jolpo’opilo’ob tu ts’aj k’ajóotbil, ikil u beetal le tak poolil aktáan u molayilob, jets’ab sanción ti’ 54 servidores públicos estatales yéetel municipales, le sancionobo según bukaj u gravei le pech’óolalil tu beetajo’ob yaane chéen ku k’e’eyelo’ob, ku suspendertalob waa ku luk’sal meyaj tio’ob

Beey xan beetab 8 ximbal ch’ukmeyajil wa supervisiones ti’ kamp’eel centros penitenciarios wey t-lu’umil ti’al u yilal bix u kaláantal ma’ u k’i’itpajal le coronavirus ti’ máaxob k’ala’anob yéetel máax ku bin ximbalil, tu múl beetaj yéetel le u noj molay Comision nacional ti’al derechos humanos le nu’ukbesajil ch’úukil Diagnostico nacional de supervisión penitenciaria, ba’ale ma’ jóok’sak le u resultadoi

Junpáayile tu tsolaj bin ilbi 36 cárceles municipales, tu’ux tu yilo’ob u nonojile ma’ chúukan u nukulil u meyajiobi yéetel u j-meyjilob, ma’tech u limpiartal le kuchilob ti’al ma’ u tsa’ayal k’oja’anil ti’ máaxob ku k’ala’ali, le carcelesobo ma’ jach nojocho’obi yéetel ma’ patal ti’al u k’ala’al kajnáali, ichil u láak’ ba’alo’ob k’aas


Miguel Sabido tu tsolaj, bin ch’úuktal 40 centrosi salud ti’ ichil le 138 yaan tu jejeláas kaajil u lu’umil Yucatán, ti’al u yila’al bix anik u kúuchilil yéetel u nu’uklil meyaj, bix u k’a’amal k’oja’ano’ob yéetel bix u k’a’amal u k’oja’anilob coronavirus.

Ichi le ba’ax k’aas ila’abo, ma’ chúukan u j-meyjilobi, mina’an u nukulil nuka’an ti’o, ma’ nonoj u ts’aakili, ma’tech u míistal, u p’obo u cho’obo u kuchilil mix u nu’ukulil ts’aak, chen ti’ 12 junp’éelel le centrosi salud ku chan beetal ma’alo’ob tuláakal le u kalanil ti’al ma’ u seen k’i’itpajal le coronavirus.

Tu yóolal a’almajt’aane, tu k’a’asaj, tu k’ubaj yiknal le Congreso ka’ap’éel proyectois ti’al u jeltúumbensa’al u a’almajt’aanil Ley de víctimas ti’al u tusbeelta’al u yuskíinta’al le loobil ku muk’yajtik kajnáalob, bey xan le a’almajt’aan Ley del sistema estatal anticorrupción ti’al u beetal u táakebsal le u Comisioni derechos humanos ichi le Comité coordinador ti’ le Sistema estatal anticorrupción


Tu ts’áaj k’ajóoltbil, yaan u k’ubik u laak’
iniciativa ti’al u jeltúumbensal u a’almajt’aanil albergues, centros asistenciales ti’al u lu’umil Yucatán ka múulmeyajnak yéetel le u Consejeria jurídica Jala’achil ti’al u ch’úuktal bix u meyaj le jejeláas múuch’kabil Centros de asistencia


Le ma’ ts’o’okok u t’aane le u jolpopil CODHEY tu ki óoltal  uchik u bino’ob  ximbalch’úukt tu beetajob ti’ le establecimientos je’ek’abtab ti’ Sector público estatal yéetel municipal, filtros sanitarios, le programa ti’al ma’ u seen máan kajnáalob ich kaaj, ichil le manifestaciones, consultas ti máasewal kaajo’ob, le xíimbal ch’úukmeyaj tu beetajob tu jejeláas molayi Jala’achil ti’al u yila’al u táakmuktal le u t’aan kaaj ti’al u tsikbental u noj páajtalilob ka u táakbesob Jolpo’opilob ichil u meyaj


Le Jolpo’opilob t’aanaj ka béeykunsak le ba’ax k’a’ana’an ti kajnáalob je bix seguridad, protección personal, vacunas ti’al u meyjilob ts’aakankil, tu tuxtaj k’aabtbi xan ka ts’a’abak u taak’inil tial u ma’anal u nu’ukulil meyaj ajts’akyajob ti’al u yantáakntal le k’aasil ku taasik ti éet lu’umilob ikil ma’ u cha’abal u seen máanob ichi kaaj tumeen na’akan le u seen kiinskubaj kajnáalo’ob

Tu ya’alaj, le noj meyaj unaj u beetal ti le wíinalob ku náats’ala leti’e ma’ u seen muk’yajtik loobil tu yóolal le pandemia tu yóolal Covid 19.


 

 

QUEREMOS SABER DE TI, DEJA TU MENSAJE